Farkındalığa İlk Adım: Benlik Algısı

yazı: Cihan Akın Günaydın

Benlik Algısı Nedir?

Benlik algısı bireyin özelliklerini, mizacını, algılarını ve kim olduğuna dair tanımlarını kapsar. Çocukluk döneminden başlayarak gelişim döneminde birçok değişime uğrayan kişilik algısıdır. Bu değişimler içerisinde birey bedeni ve zihniyle sağlam bir ilişki içerisinde kalabilirse, dış ve iç koşullara adapte olabilen ve psikolojik sağlamlığını hayata geçirebilen bir varlık olur

Zayıf Benlik Algısı

Eğer benlik algısı güçlü değilse kişi duygu ve ruh halinde problemler yaşayabilir. Bu durumlarda benlik algısı zayıf olan insanlar toplum içerisinde yer edinmekte, kendisiyle olan ilişkisini güçlendirmekte ve dış dünyayla ilişki kurmakta zorluk çekebilir.

Benliğin anlaşılması, ilk önce bebeğin fiziksel bedenini tanımasıyla 2 yaşında başlar. Örneğin bedeni algılayışımız eller ve parmakları algılama başlar ile ve sonrasında tüm bedeni kapsayacak şekilde gelişir. Enteresandır ki, bebekler hiçbir zaman bedenlerinin sınırları olan bir formda olduğunu algılayamaz. Bu sebeple benlik algısını araştıran psikolojik deneyler ayna kullanımının çocuğun vücudunu tanımasında ve onu nesneleştirmesinde yardımcı olabildiğini düşünürler. Bebeklerin kendilerini başkalarından ayırabilmelerini ve diğerlerini gördüğü gibi görmelerini sağlarlar. Burada önemli olan belli bir yaşa gelene kadar benlik algısının oluşumunun bir sürü psikolojik sorgulama ve belirsizlikten geçmesidir.

Güçlü Benlik Algısı

Benlik algısını sağlam ve etkin kullanabilen bir birey kendi yeteneklerini ve yetersizliklerini, güçlü ve kusurlu yanlarını kabul ederek, kendi değerini objektif bir şekilde deneyimler. Kendimizi zihinlerimizde ve bedenlerimizde var olan izole edilmiş varlıklar olarak görme eğiliminde olsak da, aslında izole olarak var olamayız. Biz etkileşimsel olarak var olur ve bu etkileşimsel var oluş içerisinde kendi benliğimizi bulduğumuz ve değişen benlik algısına ayak uydurabildiğimiz takdirde kendiyle uyumlu yani “self-congruent” oluruz. Başkalarını anlayarak ve görerek, hem kendini diğerlerinden ayırma hem de başkalarıyla gruplaşma şansı elde ederiz. Richard Sears The Sense of Self: Perspectives from Science and Zen Buddhism (2016) adlı kitabında benliğin ve ona ilişkin anlayışımızın deneyimlerimize yanıt olarak sürekli değişmekte olan dinamik bir yapı olduğunu belirtmektedir.

Benlik algısı nasıl oluşturulabilir?

Farkındalık yolculuğumuzda benlik algısı ciddi bir yer kaplar. Benlik algımızı oluştururken dikkat edebileceğimiz çeşitli unsurlardan birkaçı aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Davranış kalıplarımız: tekrarlayan ve sabitleşmiş davranışlarımız
• Olaylara karşı verdiğimiz tepkiler ve karşı tarafta yarattığımız etkiler
• Alışkanlıklarımız; düşüncelerimiz ve davranışlarımız
• Korkularımız: kaybetme, sevilmeme korkusu, yalnızlık, başarısızlık korkusu ve nicesi

Gündelik hayatımızda tüm bu unsurları gözlemleyerek farkına varmak benlik algısı oluşturmamızda fayda sağlayabilir.